Osiedle A, które jest również znane jako Osiedle Anna, to interesujące tyskie osiedle, które znajduje się w dzielnicy Śródmieście. Budowa tego osiedla miała miejsce w latach 1951–1956, co czyni je reprezentatywnym przykładem architektury oraz urbanistyki socrealistycznej.
To wyróżniające się miejsce nie tylko prezentuje charakterystyczne cechy stylu socrealistycznego, ale także wpisuje się w kontekst historyczny miasta Tychy, zachowując istotne elementy ówczesnej architektury.
Historia
Osiedle A, będące pierwszym krokiem w kierunku stworzenia Nowego Miasta Tychy, ma bogatą historię sięgającą lat 50-tych XX wieku. Na mocy uchwały Prezydium Rządu z dnia 4 października 1950 roku, budowę planowano rozpocząć w 1951 roku, co wymusiło równoległe prace nad ogólnym planem miasta, który ostatecznie zatwierdzono w 1953 roku. Całość przedsięwzięcia została zaprojektowana w pracowni NMT w „Miastoprojekcie” z Gliwic, pod czujnym okiem architekta Tadeusza Teodorowicza-Todorowskiego.
Pierwotnie zakładano modernistyczny układ budynków, które miały być prostopadłe do ulic, jednak z uwagi na ówczesne trendy w architekturze związane z socrealizmem, projekt uległ znacznym modyfikacjom. Ostateczna wersja projektu została zatwierdzona przez władze w marcu 1951 roku, co stanowiło istotny krok w kierunku realizacji tej inwestycji. Osiedle A usytuowane jest w pobliżu dworca kolejowego oraz w bliskim sąsiedztwie zespołu starotyskiego, co nadaje mu dodatkowego znaczenia komunikacyjnego dla mieszkańców.
Budowa Osiedla A została zakończona w 1956 roku, co oznaczało ważny etap w rozwoju architektonicznym i urbanistycznym Tychów. Dzisiaj osiedle to, będące początkiem długotrwałej transformacji miasta, wciąż pozostaje istotnym punktem na mapie Tychów.
Architektura i urbanistyka
Osiedle, które ma zdolność pomieścić 6100 osób, rozciąga się na przestrzeni 18 ha, zorganizowanej wzdłuż osi Północ – Południe oraz Wschód – Zachód. W miejscu, gdzie te dwie osie się krzyżują, znajduje się centralny plac, na którym umieszczono budynek domu kultury. Jego relacja do placu została wzorowana na znanym schemacie Piazza del Campidoglio w Rzymie, stworzonym przez Michała Anioła.
Na terenie osiedla stoi pomnik młodej robotnicy z kielnią, zaprojektowany przez Stanisława Marcinowa, ucznia Xawerego Dunikowskiego. W odróżnieniu od wielu innych osiedli socrealistycznych, osiedle A charakteryzuje się intymnym klimatem; budynki są niskie i posiadają zróżnicowanych detali architektonicznych, takich jak gmerki.
Wzdłuż kluczowych osi, budynki wykończono płaskimi dachami z attykami, natomiast budynki przy obrzeżach pokryte są dachówką, co tworzy dachy spadziste. Na działkach usytuowanych pomiędzy blokami umieszczono różnorodne obiekty usługowe, takie jak przychodnia zdrowia, żłobek, przedszkole oraz szkoła. Osiedle A jest jednym z nielicznych, w pełni zrealizowanych przykładów architektury i urbanistyki z okresu socrealizmu.
Przypisy
- a b praca zbiorowa pod red. Marka S. Szczepańskiego,: Tychy 1939-1993 monografia miasta. Tychy: Zarząd oraz Rada Gminy Tychy, 1996 r., s. 147-148. ISBN 83-903316-0-8.
Oceń: Osiedle A (Tychy)