Parafia św. Jana Chrzciciela w Tychach

---

Historia parafii

Dawne tereny parafii św. Jana Chrzciciela w Tychach to obszary, które w przeszłości w dużej mierze były zajęte przez pola uprawne, zlokalizowane pomiędzy Tychami a ich przysiółkami, takimi jak Żwaków, Glinka oraz wieś Paprocany (dzisiaj wszystkie te miejscowości stanowią dzielnice Tychów). Mieszkańcy tych terenów byli zintegrowani z parafią tyską. Jednak w miarę jak liczba wiernych uczęszczających do parafii św. Marii Magdaleny rosła, co było efektem rozwoju nowego miasta, zaczęła się pojawiać potrzeba budowy nowego kościoła.

Pomimo że wcześniejsze władze nie były skłonne do rozbudowy struktury kościelnej na tych terenach, sytuacja zaczęła się zmieniać wraz z odwilżą gomułkowską, która na krótko poprawiła relacje między państwem a Kościołem. W efekcie działań duchownych ze Starych Tychów oraz biskupa katowickiego, udało się uzyskać zezwolenie na budowę świątyni. Chociaż Komitet Wojewódzki planował na tym miejscu utworzenie dzielnicy Zawiść, to ze względów duszpasterskich zdecydowano się na rozpoczęcie budowy na obrzeżach Żwakowa, w rejonie za wykopem kolejowym, który cięł wschodnią i zachodnią część ówczesnego miasta. Kościół budował wikary z parafii św. Marii Magdaleny, ks. Jan Kapołka.

Budowa kościoła nie była jednak prosta – po roku władze cofnęły pozwolenie, lecz to nie powstrzymało postępu prac. Mieszkańcy okolicznych osiedli oraz przysiółków aktywnie włączali się do projektów budowlanych, co sprzyjało integracji lokalnych społeczności. 21 grudnia 1958 roku, biskup koadiutor Herbert Bednorz poświęcił kościół św. Jana Chrzciciela (często nazywany „Ścięcia”, aby odróżnić go od kościoła Narodzenia św. Jana Chrzciciela na Cielmicach), a parafia została erygowana. Pierwszym proboszczem tej nowej wspólnoty został ks. Kapołka. Warto zauważyć, że żadna z władz nie przyznała pełnoprawnej statusu parafii, traktując jej wiernych jako część parafii św. Marii Magdaleny.

Na moment utworzenia, wspólnota parafialna liczyła 15 tysięcy wiernych i obejmowała osiedla C, D oraz Żwakowa. Z chwilą uznania przez władze i oficjalnego erygowania w dniu 28 marca 1976 roku, parafia powiększyła swój zasięg o kolejne osiedla: H, M, N, K oraz Żwakowa, a liczba wiernych wzrosła do około 50 tysięcy. Ta znacząca liczba wiernych skutkowała wyspecjalizowaniem nowych ośrodków duszpasterskich, z których powstawały niezależne parafie.

Przez pierwsze pięć lat parafią zarządzał ks. Kapołka, który później został przeniesiony do parafii Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Czernicy. Jego miejsce zajmował ks. Józef Oleś, który najpierw pełnił funkcję administratora w Zebrzydowicach, a później był wikariuszem w Starych Tychach. Obejmował parafię jako rektor, aż do momentu, gdy w 1972 roku został mianowany proboszczem w Bogucicach. Następnie, w roku 1973, funkcję rektora sprawował ks. Adam Cisek, który potem wyjechał do diecezji Paderborn w Niemczech. Ostatnim rektorem do czasu oficjalnego uznania parafii był ks. Henryk Oczadły, który w 1978 roku objął funkcję proboszcza.

Znaczącą postacią dla wspólnoty był ks. prob. prałat Engelbert Ramola, który został mianowany przez Herberta Bednorza na wikarego-ekonoma w 1979 roku, a od 8 października tego samego roku pełnił funkcję proboszcza. Był aktywnym duszpasterzem oraz zaangażowanym działaczem społecznym, prałatem, kanonikiem i dziekanem. Angażował się w obronę krzyża przy domu handlowym AZ, którego usunięcie zleciły władze miasta. Decyzja ta spotkała się z oburzeniem mieszkańców i proboszczów, co skutkowało rezygnacją władz z usunięcia krzyża.

W czasie jego posługi dokonano generalnego remontu świątyni oraz wybudowano dzwonnicę w formie krzyża. 26 lipca 1976 roku uzyskano pozwolenie na budowę kościoła Ducha Świętego, co doprowadziło do powstania nowej parafii, z której wydzielono Żwaków oraz osiedle K. W 1983 roku, w dniu 1 maja, erygowano parafię św. Krzysztofa, która otrzymała tereny osiedla D. 1 lipca 1988 roku część osiedla H przekazała parafia św. Jadwigi Śląskiej w Tychach, a część osiedla C przeszła do parafii Świętej Rodziny, która powstała 30 listopada 1997 roku. Ostateczna zmiana granic miała miejsce 16 października 1999 roku, kiedy to utworzono parafię św. Benedykta, do której przeszło osiedle N.

W 2005 roku ks. Engelbert Ramola przeszedł na emeryturę, pozostając jednak na parafii w charakterze rezydenta. Nowym proboszczem został ks. dr. Piotr Szołtysik, były duszpasterz akademicki, który przeprowadził kolejny remont wnętrza kościoła, zapoczątkowany w kwietniu 2016 roku. 11 marca 2018 roku o godzinie 18 arcybiskup katowicki Wiktor Skworc dokonał konsekracji nowego ołtarza, w którym złożono relikwie bł. Tymoteusza Giaccardo.

Obecnie parafia obejmuje południowo-wschodnią część osiedla H, przeważającą część osiedli M i C, oraz osiedle Ł, które powstało pod koniec lat 80. Liczba wiernych na początku XXI wieku wynosiła nieco poniżej 20 tysięcy, obecnie szacuje się ją na 16-17 tysięcy.

Kościół parafialny

Parafia św. Jana Chrzciciela w Tychach działa od lat 50. XX wieku. Zezwolenie na jej budowę uzyskano 18 stycznia 1957 roku, kiedy na czołowej pozycji stojącym w parafialnych sprawach był ks. Jan Kapołka, który pełnił tę rolę w latach 1957–1963. Same prace budowlane rozpoczęły się w sierpniu tego samego roku. Architektura kościoła powstała według projektu arch. Zbigniewa Webera, natomiast konstruktorem, który nadzorował realizację, był Tadeusz Szczęsny. Poświęcenie nowej świątyni odbyło się 21 grudnia 1958 roku, a cały obiekt cechuje styl modernizmu socjalistycznego.

Nowoczesna forma architektoniczna kościoła od samego początku budziła różnorodne emocje i kontrowersje. Wiele osób, które przywykły do tradycyjnych, klasycznych form, krytycznie oceniało prostotę i surowość nowego stylu. Nie miała ona nic wspólnego z dotychczasowymi kanonami architektury sakralnej, co w dużej mierze wprowadzało zamieszanie wśród wiernych. Szczególną dyskusję wzbudziło także przedstawienie wizerunku Chrystusa Ukrzyżowanego, które stworzył Zbigniew Weber. Jego dzieło utracone jest w tle, w szczególności na krzyżu, który otaczany był licznymi kontrowersjami oraz krytycznymi uwagami.

Największe emocje wywołała jednak droga krzyżowa, także autorstwa Webera. Zgodnie z opisem autorstwa ks. Leszka Makówki, pas o szerokości około dwóch metrów, umieszczony na ceglanej ścianie, z białymi prostokątami symbolizującymi stacje drogi krzyżowej, przyciągnął uwagę parafian. Wyznaczony przez stopy człowieka ślad, otoczony przez gwoździe, bicz i krzyże, przedstawiał dramat tej drogi. Z największym napięciem musiał być odbierany czarny, duży krzyż, który reprezentował samego Chrystusa.

Reakcja parafian na to oryginalne przedstawienie była niezwykle silna. Po wielu interwencjach w katowickiej kurii biskupiej, a przy niewielkim sprzeciwie ze strony ówczesnego proboszcza, nakazano na początku lat 80. XX wieku zamalowanie tej drogi krzyżowej. Nowa wersja, która obowiązuje obecnie, jest dziełem Reginy Lipeckiej i Zofii Kaszowskiej.

Jak twierdzi dyrektor Muzeum Archidiecezjalnego w Katowicach, ks. L. Makówki, sposób, w jaki poprzednia droga krzyżowa została przedstawiona, związany był z nowoczesną architekturą świątyni. Stworzenie tego cyklu miało miejsce w okresie intensywnych poszukiwań nowego języka sztuki sakralnej. Warto dodać, że Kościół nie miał wówczas jeszcze ujednoliconego stanowiska w tej sprawie. Wizja architektury i sztuki popierana przez ks. Kopałkę była odważna, lecz z perspektywy czasu dostrzegamy pewne niedociągnięcia w artystycznym wyrazie zarówno drogi krzyżowej, jak i wizerunku umęczonego Jezusa. W kontekście całej sytuacji najważniejsze jest jednak zwiększenie zainteresowania sprawami Kościoła oraz sztuki sakralnej.

Jednym z potencjalnych źródeł inspirowanych wcześniejszymi dziełami była „Droga” s. Almy Skrzydlewskiej, zrealizowana w kościele św. Marcina w Warszawie, która również w latach 1957–1958 wywołała wiele kontrowersji z powodu swojej ascetycznej i nowoczesnej formy.

---

Oceń: Parafia św. Jana Chrzciciela w Tychach

---